Η Σιδηρά Κυρία

Ποια ήταν; Με ρωτούσαν οι φίλοι μου όταν έμαθαν πως έγραφα ένα βιβλίο για τη Μαρία (Μούρα) Ιγκνάτιεβνα Ζακριέφσκαγια-Μπένκεντορφ-Μπούντμπεργκ. Μια Μάτα Χάρι; Μια Λου Σαλομέ;

Είχε όντως κάτι που θύμιζε και τις δυο τους – τόσο τη διάσημη τυχοδιώκτρια, κατάσκοπο και ηρωίδα του κινηματογράφου, όσο και την κόρη του Ρώσου στρατηγού, της οποίας η γοητεία είχε προσελκύσει τον Νίτσε, τον Ρίλκε και τον Φρόιντ. Αλλά σ΄ αυτό το βιβλίο δεν θέλω ούτε να εξάρω ούτε να επικρίνω τη Μούρα. Προσπαθώ να αφηγηθώ όσα γνωρίζω για εκείνη.

«Την αποκαλούσαν κοντέσα Ζακριέφσκαγια, κοντέσα Μπένκεντορφ, βαρόνη Μπούντμπεργκ»…Είχε καλλιεργήσει έναν θρύλο γύρω από τον εαυτό της, λέγοντας και πολλά ψέματα για την ιστορία της, τις υποτιθέμενες σπουδές της στο Cambridge, για τους 60 τόμους μεταφράσεων που υποστήριζε ότι είχε κάνει, για το παρελθόν της και τους προγόνους της… . Όμως δεν έλεγε τυχαία ή ανόητα ψέματα σαν μυθομανής. Τα ψέματά της ήταν υπολογισμένα και λογικά, και στην υψηλή κοινωνία του Λονδίνου τη θεωρούσαν μια από τις πιο έξυπνες γυναίκες της εποχής της. Ερωμένη του Άγγλου πράκτορα των μυστικών υπηρεσιών Ρόμπερτ Μπρους Λόκχαρτ, «ανεπίσημη» σύζυγος του Μαξίμ Γκόρκι για δώδεκα χρόνια, πιστή σύντροφος του συγγραφέα Τζ. Χ. Γουέλς στη συνέχεια, η Μούρα Μπούντμπεργκ ήταν μια γυναίκα με αστείρευτη ενέργεια, εξυπνάδα και γοητεία, μια γυναίκα ελεύθερη πολύ πριν από την «γυναικεία χειραφέτηση».

Σε πολλά θέματα βρισκόταν μπροστά από την εποχή της. Αν υπήρχε κάτι που της ήταν απαραίτητο, αυτό ήταν μόνο ο μύθος που είχε δημιουργήσει, ο προσωπικός της μύθος, που καλλιεργούσε και εμπλούτιζε σε όλη τη ζωή της. Οι άντρες που την περιτριγύριζαν ήταν ταλαντούχοι, έξυπνοι και ανεξάρτητοι, και σιγά σιγά έγινε κι εκείνη λαμπερή, ζωντανή, ζωοποιός, υπεύθυνη για κάθε της προσπάθεια και με πλήρη συνείδηση των πράξεων της.

Η Μούρα ήταν ελεύθερη να δημιουργήσει το μύθο της: δεν υπήρχε κανείς γύρω της που θα μπορούσε να αντικρούσει τα λεγόμενά της. Ο κόσμος στον οποίο είχε ζήσει μέχρι το 1918 καταστράφηκε ολοκληρωτικά κι εκείνη σώθηκε αλώβητη (ίσως όχι εντελώς). Εκτός από την ίδια, κανείς δεν μπορούσε να μιλήσει για το παρελθόν της, και της ήταν εύκολο να διατηρεί το θρύλο: δεν είχε ρίζες στον κόσμο που διαμορφώθηκε μετά το 1918 και ένιωθε πως είχε τον απόλυτο έλεγχο. Τι συνέβη όμως στο θρύλο της μετά το θάνατό της; Παρέμεινε ακέραιος, παγωμένος στη μορφή που είχε πάρει κατά τα δέκα τελευταία χρόνια της ζωής της Μούρα. Αυτό δεν σημαίνει πως η Μούρα δεν είχε γνωρίσει το φόβο, αλλά οι φόβοι της ήταν διαφορετικοί από αυτούς των γιαγιάδων μας. Ήταν καινούριοι φόβοι: ο φόβος της φυλακής, ο φόβος της πείνας και του κρύου, ο φόβος ότι θα σου πάρουν το διαβατήριο και, σίγουρα, ο φόβος πως τα μυστικά σου θα αποκαλυφθούν. Και οι χαρές όμως ήταν καινούριες: η χαρά της ελευθερίας και της ιδιωτικής ζωής, απαλλαγμένης από ηθικούς κώδικες ή το φόβο του τι θα πουν οι γείτονες, η χαρά του να ξεφεύγεις από το θάνατο και να επιβιώνεις, η χαρά του να μην καταστραφείς από εκείνους που αγάπησες.
Από τον πρόλογο της Ν. Μπ.

Η Νίνα Μπερμπέροβα ζωντανεύει με αυτή τη βιογραφία όχι μόνο τη μυστηριώδη ζωή της Βαρόνης Μπούντμπεργκ, αλλά και μια ολόκληρη εποχή, τη Ρωσική Επανάσταση, την Ευρώπη του μεσοπολέμου και τη σκληρή ζωή των Ρώσων διανοούμενων που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους.

€20.29

Εξαντλημένο